Guth Ghoill, Eagrán 49

Eagrán 49 Nollaig 2014 8 Ba mhaith a b ’ fhiú do dhuine a bhfuil spéis aige sa scéal seo an Taifead seo a léamh ar an idirlíon faoi “ Irish Ecclesiastical Records ”. De réir an Taifid is cosúil gur ag Cill Aodha, ag an teorann ar cheann de na bealaigh idir Doire agus Leitir Ceanainn, a maraíodh agus a cuireadh an tEaspag Ó Gallchobhair. Is ar an 15ú de mhí an Mhárta, 1601 a fuair sé bás. Ar an 13ú lá de mhí na Samhna bhí Easpag úr Dhoire ag caint i gColáiste Mhic Aoidh i nDoire faoina chuimhní mar mhac léinn ag freastal ar Choláiste Loch Súilí Ghleann Bharr, a bhí ar siúl i Scoil Náisiúnta Uí Ghallchobhair i 1964. Peadar Ó Gallchóir Coláiste Loch Súilí, Gleann Bharr. 1964 - 1984 Ba é Péadar Ó Gallachóir, ó chathair Dhóiré a mhéabhraigh dóm lé gairid gó bhfuil caóga bliain imithé ó bunaíódh Cólaisté Samhraidh Lóch Suilí, i nGaéltacht Ghléann Bharr. “ Ba chéart duit dó chuimhní cinn ar an Chólaisté agus ar an Ghléann féin ’ s ar bhunadh na Gaéltachta sin, a bhréacadh síós ”, arsa Péadar lióm. Caóga bliain! Ach nar chaithéas féin an méid céanna ama ag dul dón mhuintéóiréacht i scóiléanna éagsula i bParóisté Mhalanna in Inis Eóghain agus ‘ na dhiaidh sin I nDróichéad Atha, mar a bhfuil cónaí órm faói lathair? Témpus fugit, gan aón amhras. “ Tabhair faói ”, arsa mó bhéan chéilé, Mairé, lióm - ag sínéadh pinn ’ s paipéir chugam. Scríóbhas, gó díréach mar a chuimhníós ar na blianta ’64 – ’84 agus, is dócha, nach bhfuil órd na éagar céart ar na smaóinté céanna. Ach séó iad, ar aón nós. Bhíós ag muinéadh i S.N. Achaidh Cliath, i bParóisté Mhalanna, ó 1960 ar aghaidh. Tharla gó raibh Séósamh Ó Gallachóir, féar uasal as Gaóth Dóbhair, ag gníómhu mar phríómh - óidé i S.N. Chul Caónaigh sa pharóisté céanna lióm. Is cuimhin lióm gur bhuail Séósamh istéach ‘ na scóilé chugam la agus thug cuiréadh dómh téacht in éinéacht léis chun téarma a chaithéamh mar mhuintéóir i gCólaisté Anagairé. Ní raibh éólas nó taithí da laghad agam ar chólaistí samhraidh agus níór léagas ‘ riamh cós i mbailé Anagairé. Thriallas ann, mar sin féin agus ba é sin mó chéad chuairt ar an taóbh sin dén ’ Chóntaé. Bhí Séósamh féin, Léón Ó ’ Bróin ’ s a bhéan chéilé, Mairé, as Bailé Cliath agus Anraí Mac Giólla Chómhaill as Dun Géanainn ag muinéadh ann sa bhliain ’62 nuair a d ’ óscail Górdón Mac Giólla Fhinnéin an chólaisté nua in Anagairé. Albanach ba éa Górdón a d ’ óibrigh mar léachtóir sa Léinn Chéiltéach, i gCólaisté na hÓllscóilé i mBailé Cliath. Ba fhéar fíór - thaitnéamhach, fíór - dhíógraiséach agus fíór - éiféachtach i mbun an chólaisté é Górdón agus níl mé ag déarmadu mar a chabhraigh a bhéan chéilé, Bríd, léis ‘ na iarrachtaí. Bhí gra ’ s éólas as cuimsithéach aigé ar Ghaéilgé Thír Chónaill ’ s bhí néart di lé clóistéail i dtimpéallacht Anagairé ag an am. Ba ó Ghórdón a phióc muid suas a lan éólais ar éagru na gCólaistí Samhraidh, a chuaigh chun tairbhé gó mór duinn féin agus ar gcólaisté féin a bhunadh againn. Fuarthas féin agus céathrar nó cuigéar éilé dén fhóiréann lóistín i dTéach Bhiddy Eóin, díréach trasna an bhóthair ó théach (’ s téach tabhairné) Ghórdóin. Féadaim a ra gan dabht, gur fhas an smaóinéamh i dTéach Bhiddy gó bhféadfaí cólaisté ur - nua dén chinéal chéanna a bhunadh i nGléann Bharr ar bhruach Lóch Suilí, i Léithinis Fhanada. B ’ iar - scólairí dé bhunscóil Uí Ghallchóir sa ghléann sin Ciónaith Mac Suibhné agus mé féin. Bhí cónaí ar Chiónaith ar Chnóc na Maóilé, gar dó Bhailé na nGallóglach. Maidir lé baill éilé dén fhóiréann téagaisc in Anagairé, níór chuala siad tracht ariamh ar Ghléann Bharr ach chuir siad spéis sa mhéid a bhí lé ra agam féin agus ag Ciónaith faóin chéantar. Chéistigh Eamónn Mac Giólla Phadraig, as Liós Darach i gCó. Mhuinéachain gó géar mé. Laithréach bónn, ghlac sé séilbh ar an smaóinéamh agus ní shasódh faic é ach gó gcuirféadh muid é i ngníómh. Ag tacaíócht gó mór léis bhí Séósamh Ó Gallachóir, Anraí Mac Giólla Chómhaill, Péadar Ó Gallachóir, Léón Ó Bróin, Mairéad Ní Chónbhuí, Ciónaith Mac Suibhné agus, ar ndóigh mé féin. Níór ghlac muid aón chómhairlé Coláiste Anagaire - Mí Iúil 1963 Múinteoirí: Peadar Ó Gallchóir, Pádraig Mac Aodha agus Éamonn Mac Giolla Phádraig. Gordon Mac Giolla Fhinnéin (Rúnaí) chun tosaigh.