Scathlan 1

La na Tuile (Achoimre ar an IEtacht a thug Sean 0 Gallch6ir) Tithe Pobail Le tus a chur leis an leacht seo, ba mhaith liom cupla focal a ra fa'n teach pobail seo agus na haiteacha adhraidh a chuaigh roimhe. Bhiodh aifreann a ra, a chead uair, i scathlan n6 laftan beag sa bhinn ar an taobh eile den abhainn. Bhiodh an pobal ar a ngluine ar dha thaobh na habhann sa ghleann seo agus fir faire ag coimhead ar eagla go dtiocfadh na saighdiuiri dearga sa t6ir orthu. Ni raibh cead ag sagart aifreann a ra mura raibh se 'claraithe' agus le bheith claraithe, chaithfeadh se m6id dilseachta a thabhairt. Bhi an dli seo a chur i bhfeidhm go dian 6n uair a thainig an bhanrion Anna go cor6in na Sasana (1702). Cuireadh sc.ath beag adhmaid ar an ·alt6ir a chumhdaigh na coinnle agus a choinnigh an ghaoth uathu. agus nios moille na sin, rinneadh scath nios m6 a choinnigh an sagart agus na cleirigh agus a bhi druidte ar thri taobhanna. Thainig maolu ar dhli na sagart claraithe agus rinneadh ar shiul leis na fir faire agus t6gadh teach pobaJI ceann tui ar an taobh eile den abhainn sa bhliain 1760. Choisric an Dr. 0 Raghallaigh, a thainig mar Easpag ar Rath Bh6th i 1759, e. Mhair an teach pobail sin mar ait adhraidh go dti gur d6dh e ar 11 u Aibrean 1854. An t-Athair D6nal Mac Aoidh a bhi ina shagart par6iste san am agus bhi se indiaidh lanuineacha a ph6sadh indiaidh na hoiche mar a niti de ghnath san am - deirtear i seanchas na haite go raibh seacht lanuin i dteach an phobail an oiche sin. Deirtear fosta gur be6anna tine a bhi mar sholas acu. Cibe ar bith, chuaigh teach an phobail ar thine agus d6dh go talamh e agus ina ait, t6gadh an teach pobail seo ina bhfuil muid 'nar sui anois. Criochnaiodh e sa bhliain 1858. Bhi se deanta ar dha thaobh na habhann - an abhainn sin ata anois 'na rith amuigh ansin, bhi si 'na rith san ait a bhfuil me 'mo sheasamh anseo. Is minic a cuireadh an cheist: Cad chuige ar t6gadh an teach pobail seo ina leitheid d'ait? Se 'n freagra is coitianta ar sin nach dtabharfadh na tiarnai suiomh ar bith eile fa na choinne agus b'fheidir gur cuid den fhirinne e. Ach caithfidh me a ra, agus me ag iarraidh eolais a chruinniu ·fa choin.ne na cainte seo, nach raibh me abalta teacht ar chruthu cinnte ar bith gur diultaiodh suiomh don teach pobail seo. Is fiu smaointiu ar an rud a scriobh A. M. Sullivan M.P. - cara maith do Ghaoth Dobhair, a mbeidh tuilleadh le ra agam fa dtaobh d6 nios moille "I am not astonished that, independently of the refusal of landlords to 33.