Gaeltacht, 30 Márta 1973

Thiar i nGleann Ceo 1111111111111111111111111111111111111111111111Ulllllllllllllllllll le Ta,dhg 0 Rabhartaigh 1111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111 _ .. Bhi an seanpheire ina dhiaidh orthu fein go m6r as e a ligean chun an mhianaigh chomh h6g agus a lig; agus bhi siad fa mh6id nach ligfeadh siad d'aon fheaK den bheirt ghasur "lamh a chur ina bhas fein, mar rinne an t-athair bocht." Ar an abhar sin, thug an bheirt 6ganach ar Sheimin Ban a nihionn a thabhairt go sollunta nach dtrachtfadh se ar na gn6thai le haon duine taobh amuigh den mhianach. Agus da dteadh an t-athair m6r a fhiafrai de fa dtaobh diobh bhi run ag Seimin gan inse orthu. Bhi seanscriosan eadaigh, acu i dteach an innill, agus chuireadh siad sin orthu ag obair ~6ibh; agus, nuair a bhiodh a gcupla uair istigh acu, niodh s1ad an gual diobh fein go curamach, agus theadh siad ag aimean i dteach an Ghreasai Rua n6 fa theach Sheimin Bhain. Shabhail siad bum'.1s an airgid a shaothraigh siad agus san am seo a bhfuilimid ag tracht air, bhi se i bhfolach go c(1ramach acu i mbosca stain a bhi thuas ar an lochta a bhi i gceann an ti. Thainig an bheirt anuas mala an tsleibhe agus iad chomh haigeantach sin agus nar mhothaigh siad meachan na gcliabh ar a ndroim. Ligfeadh siad iad fein chun rasa ach go raibh an sneachta sioctha ag eiri diabhalta sleamhain. Doiligh go lcor a bhi se siul, gan tracht ar rith. "Biodh geall go bhfuil an Mhala Mhor sleamhain go leor leis an drae a chur uirthi anocht," arsa Peadar. "Ba cheart go mbeadh," arsa Feargal; "ta an mhala seo diabhalta slcamhain." "Seo chugainn P61 an Ghreasai !" arsa Peadar, nuair a thainig siad anuas a fhad leis an bhealach mh6r. Gasl'.1r fa aois Fheargail a bhi i bP61; agus idir an tri6r acu, ba dheacair a gcoinneail 6 cheile, ar an scoil no taobh amuigh den scoil. Bhi a thios ag P61 fan mhianach6ireacht faoi choim, agus ba dhllis a choinnigh se ceilte an sceal. "Taimid ag gabhail a chur an drae ar an mhala mh6r, a Ph6il," arsa Feargal, agus e ag toghadh a chuid coisceim go curamach ar an bhealach mhor. "Sin an rud a thug anall me," arsa Pol, ag socru a bhaireid ar a ghragan rua. "Beidh an mhala sin mar bheadh gloine anu, dar liomsa. Mura dte an drae roghasta agus tiontu burtoscionn orainn." "Dheamhan tiontu, a Phoil," arsa Feargal. "Ta cupla pioc6id mianach6ra fa theach s'againne, agus saithfimid na piocoidi sa tsneachta nuair a thiocfas crua orainn. Thig le fear againn sui ar dheireadh an drae agus a bheith reidh leis an phiocoid a chur in usaid nuair a bheimid ag gabhail roghasta." Bhain siad an teach amach. Bhi an clapsholas ann leis seo, agus fuacht ann a rachadh go smior sa te ba chruadheanta ar bith. Chuaigh Feargal suas ar an lochta i gceann an ti go bhfuair se an da sheanphiocoid mhianaigh- piocoid a athar agus pioc6id a athar m6ir. Bhi se dorcha thuas fan lochta, agus ni thug aon duine fa deara e ag cur a laimhe isteach i gcul an chuplaagus ag tarraingt amach bosca stain gohiontach faichilleach as, agus a chur ina ph6ca. D'falaigh se sios chun an tseomra bhig a bhi faoin lochta, agus chuir an bolta ar an doras. Bhain se an deich is da phunt as an bhosca, agus chuir se an bosca ina phoca. "'Thriona!" ar seisean, ag baint an bholta den doras. Sciurd si sios ina chuideachta agus druideadh an doras aris. Nuair a thainig an bheirt ar ais chun na cistine bhi tiuin bhrea orthu. Bhfarfa fa deara le marbhsholas na tine an aoibh a bhi ar Thriona, agus i ag fagail ruda eigin uaithi ar bharr an drisiuir. Bhi a fhios i gceart ag Peadar gur crag airgid a bhi si a fhagail ann; agus ba gheal lena chroi e 'fein a bheith ina chuidiu leis an aoibh sin a chur ar Thriona. 6ir, dhfanfadh se rud cothrom ar bith don Triona chfanna; agus bhi Feargal mar an gcfanna lei. Triona bhocht ! Mhairfeadh si ag obair 6 bhreacadh an lae go clapsholas, an la ab fhaide sa bhliain, agus ni chluinfea sa teach i. Ce riamh a chuala i a ra go raibh si tuirseach ag niochan, no ag sniomh, no ag cniotail, no ag obair ar bith eile? Bhi si chomh nadurtha sin, agus chomh caoin sin. Bhi a chroi, agus croi gach aon duine eile fosta, istigh i dTriona. CUAIRT AR INIS COLMAN Bhog Conchur Mor Mac Giolla De leis sios an gleann, agus e ag toghadh a choisceimeanna go curamach in aiteacha a raibh an bealach mor sleamhain. Chuaigh se thart le tithe ina raibh conai ar sheanmhianachoiri a chaith bunus a saoil ag baint guail ina chuideachta. In amanna eile agus e ag gabhail an bealach, bheadh fonn air a ghabbail isteach chucu lena · phiopa a dheargadh, agus lena chomhra a dhfanamh leo. Ach bhog se leis, an trathnona seo, gan chomh beag le AR LEANSTAN hamharc a thabhairt ar na doirse druidte; oir bhi ualach ar a chroi agus bhi fonn cornhra agus cuartaiochta dibeartha as. Thainig se a fhad leis an chroisbhealach, sa deireadh, thios i mbun an ghleanna. Bhain se taca as a bhata ag an chrois– bhealach, agus rinne se a scith, seal noimeid. Ni raibh aige le ghabhail ach tuairim is ar leathmhile soir an bothar de chois an locha, go dti an che os coinne lnis Colman. Bhi bothar ag gabhail o dheas on chroisbhealach seo, thart le ceann an locha agus trasna na Sionainne, a fhad le Droim Duilliuir, baile beag a bhi ina shui thall fa bhun Shliabh an lara!nn. Bhi bothar eile ag gabbail thart siar le toin an Bhradshleibhe, go Cill Ronain, agus as sin siar go Baile na Si, baile beag eile a bhi thiar ar chill an Bhradshleibhe. Ag amharc siar an b6thar seo go Baile na Si do Chonchur Mhor nocht capall is carran chuige ag tarraingt air aniar. D'fhan se go dtainig an carran a fhad leis. Martan a bhi ann, ag teacht as Baile na Si agus Ian an charrain d'earrai Nollag leis. Fear meanaosta, de bhunadh an ghleanna, a bhi i Martan agus bhi se fein, agus a athair roimhe, ina gcineal de mhaoir ag Mac Alastair. Bhi se fein is a churam ina gc6nai ar bhruach na ce, OS coinne lnis Colman. Bhiodh se ag stiuradh na hoibre ar an fheirm mhor a bhi ag Mac Alastair de chois an locha, agus ag obair fan oilean, agus ag gabhail chun na n-aontai agus chun na marga1. Le sceat fal1a 1 dhfanamh gairid, ni raibh m6ran oibre fa ait Mhic Alastai~ nach raibh i gcuram Mhartain, de bheag 116 de mh6r. "Maise, a Chonchuir," ar seisean, "nach ceart tu at:i a. do chois a leitheid de thrathnona?" Bhi glincin maith olta aige, dar le Conchur. "B'fheidir go ndeanfa ait dom ansin ag do thaobh, a Mhartain," ar seisean. "Ta me ag gabhail isteach go hlnis Colman." "Anios leat, a chailleach," arsa Martan. "Suigh ar an bhairille sin. Coinnigh do bhroga 6 na buideil sin; 6ir char mhaith a mbriseadh, ta a fhios agat. Danm(1 go bhfuil lean ar an trathnona ata ann !" Tharraing se buideal pionta as poca a ch6ta mh6ir. Bhi braon-beag de bharraiocht ar leath an bhuideil ann. "Fuair me Ian an bhuideil sin i mBaile na Si," ar scisean: "agus murab e na corrbholgam a bhain me as ar an bhealach aniar, dheamhan greim diom nach mbeadh sioctha. Ta a fhios agat fein nach raibh me riamh r6thugtha d6, a Chon– chuir; ach, dar diasta! nil deanamh gan e, nuair ata duine ina shui thuas ar charran a leitbeid de la. Ta suaithniocht ar an fhuacht ata ann !" Chuir se an buideal ar a cheann, agus nuair a bhi a chuid as aige, shin se chuig an tseanduine e. Bhi thar an naigin ann. "Caith siar e, a Chonchuir," ar seisean. "Nior chosain se pingin domsa, ta a fhios agat. Aimsir na Nollag, a Chon– chuir! Aimsir na Nollag ! Ta oiread leanna agus p6ttair agus biotaille agus fiona liom ar an charran seo, a Chon– chuir, agus a chuirfeadh a bhfuil i nGleann Ceo ar na cannai. M'anam go bhfuil !Agus chan i an chuid is saoire, ach oir~ad, ata Iiom, biodh a fhios agat. Ta rogha gach di sna bairilli sin, a Chonchuir, agus sna buideil sin, agus sna boscai sin. Cha bhionn tart orthu fa theach Mhic Alastair aimsir na Nollag, creid mise. Cha bhionn, a bhrathair, na ocras ach oiread. Da bhfeicfea an t-ar a rinneadh thoir anseo, ar ainmhithe agus ar fanlaith, sular imigh mise ar maidin !" "Biodh geall go ndearnadh!" arsa ConchUr, agus e ag mothu na biotaille ag cur aoibhe air, cheana fein, agus a theamh amach go barra na mear agus na ladhar. "Na bi ag caint!" arsa Martan. "Fagadh an sneachta dearg le foil." "Fagadh!" arsa Conchilr. "Fagadh, mh'anam!" arsa Martan. "Mo chreach nach bhfaca tu an chaora bhrea a feannadh ann, a Chonchuir. 'Caint ar chaoirigh! Agus i dtaca le heanlaith de, dheamhan ceann de dhosaen go leith nar maraiodh, idir gheanna agus thurcaithe agus chearca. Agus da bhfeicfea thusa na cineal– acha eisc ata liom sa bhosca sin, a bhrathair! Agus thug me 16d eile as Droim Duilliuir inne, ta a fhios agat. Dheamhan a leitheid de bhonn6ga Nollag! C6fra tae, a run; mala siucra; boscai de na brioscai ab fhiordheise a chonaic me riamh, a Chonchuir! Ni dheanfadh a dhath maith d6, lena chois sin, ach bosca Ian bagllin a fhail; agus gan muid ach i ndiaidh muc dar gcuid fein a th6gail as an tsalann, ta seachtain 6 shin." Tuilleadh 1gceann coiclse Ta an leabhar le fail 6 Fhoils~ach:iin an Rialtais. An Stuara. Ard Oifi~ an Phoist. B<1ik Atha Cliath . Lu<ich 65r frid an rhost. POST UR Ta Seamus Mac Giolla Bhrlde as Anagaire i ndiaidh post ur a ghlacadh mar Bainisteoir ins an 6stan galanta an ·'Hotel Atlantas' in Zurich san ' Eilveis. Mac le Brld agus Nial Mac Giolla Bhrfde, as Anagaire, chrfochnaigh se I cursa bainistlochta trl bhliain go leith, ins an Ghreshan:i i ·mBaile Atha Cliath agus bhain se an scrudu deireanach i Sraid Cathal Brua i ml Meitheamh a chuaigh thart. I ndiaidh sin rinn se ctlrsa in "Caidreamh Poibll.' • Ta suil againn go neireoidh go maith leis ina phost ur. CORSA DO MHUINTEOIRI Fa la'thair ta cursa ar siul ins an Cheard Scoil, Loch an luir do mhuin - teoirl bunscoi le na Rosann agus Ghaoth Dobhair, le tuilleadh eolais a scapadh ar an chuirriciulum LJr. Go dtl seo siad na leachtoirl a bhl ann na Cathal 6 Baoill, O.S. Anagaire agus Seamus Mac Aoidh, O.S. An Fal :arrach. Pleadh cursal Gaeilge, Ceoil e~lais ~omshaoil agus daoneolais. ' Ta dha scor muinteoiri' ag freastal ar n~ leachtal agus bhl an cigire ann 01che Cheadaoine a chuaigh thart. Ma .ta •. \ SCEALTAI GRINN agat, cuir chugainn iad. Bronnfar 50p ar an sceal is fearr ar gach eagran de "Ghaeltacht.' • RATAf "GAELTACHT' frld an phost Ainm ................................ . Seoladh ········""··················· D 6 mhr £1.1op D bl. £2 .20 £ .........• Ratai speisialta do ordu mor .. GAELTACHT" Cl6 Na Rosann, . Gaoth Dobha ir, Leitir Ceanainn, Tlr Chonaill.