Scathlan 3

chiall ar leith sa tSeanGhaeilge, ceann acu, mar a tharlaionn, ina aidiacht agus ceann eile ina ainmfhocal. Amharcfaidh me ar an aidiacht ar tus. 'Dorcha' an miniu a bheirtear sa tseanlitriocht ar an aidiacht dobhar. Is suimiuil an rud e go mbionn se le fail go minic sa litriocht le hainmfhocal a thagraionn do uisce: dobhar/inn 'linn dorcha', dobharuisce 'uisce dorcha' dobharcheo 'ceo dorcha'. Is maith a d'fh6irfeadh an chiall 'dorcha' do Abhainn Chroithli a mbionn dath donn, dorcha ar a cuid uisce i dt61amh, rud a thug an file fa dear san am a chuaigh thart agus e ag cur sios ar 'cath Dobhar doinn'. Mar ainm abhna d'fhreagr6dh an aidiacht dobhar dona hainmneacha i rann6g (b) thuas, is e sin le ra ainmneacha ar aidiachtai iad go bunusach. Tagraionn an aidiacht don treith is suntasai a bhaineann leis an abhainn agus tagraionn cuid mhaith de na hainmneacha sa rann6g seo do dhath an uisce: Dearg (Abhainn na Deirge) Odhar (An Uidhir i bPort Lairge) Dubh (i Sligeach) . 'Uisce' an miniu a bheirtear ar an ainmfhocal dobhar sa tSeanGhaeilge. Freagraionn an focal seo go direach do dwfr sa Bhreatnais, an gnathfhocal ar uisce sa teanga sin. Caithfidh se go ndeachaigh an focal i leig go luath sa Ghaeilge n6 go fiu fa aimsir na SeanGhaeilge is i ngluaiseanna n6 i 'bhfocl6iri' ch6ir a bheith amhltin a fhaightear e': dobhar enim coitchend berlae iter Goidheilc agus Chombreic .1. uisce unde dicitur dobhorchu 'bior: 'an: is 'dobhar' trf hanmann Uisce an domhain Sanas Cormaic Metrical Glossary Mar a bheirtear le .fios sa chead ghluais thuas is e an focal seo ata sa chead chuid den fhocal dobharchu 'madadh uisce'. Ta se le tuigbheail as an dara gluais gur cineal ar leith uisce ata i gceist leis an fhocal. De reir na sanasaiochta, is cosuil go bhfuil dluthbhaint idir an t-ainrnfhocal seo agus an aidiacht dobhar a ndearnadh tracht uirthi thuas. Ma ta, is d6iche gur 'uisce dorcha' a bhi i gceist leis an fhocal an chead la, ciall a d'fh6irfeadh do ainm na habhna mar a chonaic muid aroimhe. Ta se suimiuil gur do uisce dorcha a thagrafonn an t-aon sampla den fhocal ata le fail taobh amuigh dena gluaiseanna: nfJ dena sn/Jmh dobhuir duibh T/J dhfJ mhfniu ar an ainm Dobhar mar sin ceann amhain chomh hionchosanta 6 thaobh na logainmeolaiochta de leis an cheann eile. Ach bheadh claonadh agam fein glacadh leis an dara miniu, is e sin gur dobhar 'uisce' ata i gceist san ainm. Ta cupla cuis agam leis. Ar feadh m'eolais nll an focal dobhar, ea bith ciall ata leis, le fail ach i logainm amhltin eile i nEirinn, is e sin san ainm Bun Dobhrain. Ainm abhna eile, Dobhr!Jn a bhi sa dara cuid den logainm seo. Ach thig an bhunfoirm den fhocal dobhar isteach go minic i logainmneacha de bhunus Ceilteach sa ~hreatain agus ar an Mh6r-Roinn m.sh . Dover i Sasain agus Tauber abhainn de chuid na Gearmlline. Is feidir a ra le cinnteacht gurb i an chiall 'uisce' ata i gceist sna logainmneacha udaL Ach ta tacarocht do mo bharuil le fail nios deise ·do bhaile mar ata san ainm Gaoth Beara. Is feidir an t-ainm Gaoth Seara 69