Scathlan 3

76 deirtear, don d6igh a bhfuil an bealach m6r frfd an tsraidbhaile 'crochta' ar thaobh an chnoic. Ta cupla pointe in eadan an mhfnithe seo afach. 0 thaobh na staire de, ta fianaise againn 6n chead eagran den learscail 6"(uimhir 41) de chuid na Suirbheireachta Ordanais nach raibh bealach ar bith, m6r n6 beag, ag dul frfd an bhaile sa bhliain 1836 ce go bhfuil tagairt don ainm le fail ar learscail McCrea a foilsfodh sa bhliain 1801. Ta deacracht fan mhfniu seo 'bealach crochta' 6 thaobh na logainmeolafochta de. Ta an comhfhocal ar na structuir logainmneacha is sine da bhfuil ann. NII logainmneacha comhfhoclacha fairsing agus ta lion ·na mfreanna a bhfos le fail iontu teoranta. 0 tharla gur iasacht 6n Laidin e an focal croch nf bheadh se sean go leor le bheith ina mhir in ainmneacha den chinelll. Rud eile, nil ceachtar den da leagan Crochshlf n6 Croichshlighe ag freagairt do fhuaim an ainm sa Ghaeilge; ta an leagan Bearla Crolly nfos deise don fhuaim naiad. Ta an fhianaise ar fad mar sin i gcoinne an leagain Croichshlighe. Fagann se sin an leagan Croithli. Ta an leagan oifigiuil Croithlf bunaithe, is cosuil, ar an leagan Gaeilge Craithlidh, llit a mfnfonn Sean 0 Donnabhain e mar 'quagmire'. D'fheadfaimis glacadh le leagan Ui Dhonnabhain mar thuiseal tabharthach calcaithe de ainmfhocal den dara dfochlaonadh le foirceann -(e) ach. Is minic -idh in llit -igh ag 0 Donnabhain. Ta neart samplaf de logainmneacha den chinelll seo le -ach againn: Toraigh (SeanGhaeilge Torach}, muintir Thora!; Corcaigh (SeanGhaeilge Corcach}, muintir Chorea!. Mar mhalairt ar 'each' is minic a fhaigheann muid -l(e}ach, mar shamplaf, Corclach (Co. Chill Chainnigh), Ceatharlach, Breaclach a bhfuil cuid mhaith samplaf de sa tir, ceann acu ina mhionainm i mbaile fearainn Chroithlf e fain. Baineann na logainmneacha seo le-ach le haicme ata measartha sean. Ta brf aidiachta leis an ach sa mhead is go gcuireann se in iul go bhfuil an rud da dtagrafonn an chead chuid den ainm le fllil san lilt. Mar shampla, ciallafonn an t-ainm Creagach go bhfuil creaga le fllil san ait dll dtagrafonn an t-ainm sin. Mar an gceanna ciallafonn an t-ainm Bogach gur talamh bog ata san ait. Ta glac bheag ainmneacha ann a bhfuil an mhfr crith - crath - croith - n6 craith - le fllil iontu agus is cosuil go bhfuil na hainmneacha seo ar fad ag cur sfos ar an talamh, is e sin 'talamh bog domasach' n6 scraith loinge ata i gceist: Crathaigh sna Rosa, Croithlean i Maigh Eo, agus Crithligh i dTfr Eoghain. Glacaimse leis fosta gur leagan den mhfr cheanna atll san ainm Croithli. D'fheadfaf a ra nach bhf6ireann an chiall 'talamh crathach' don chineal talaimh ata i gCroithli. Ach caithfear cuimhneamh, go bhfuil an baile fearainn ag sfneadh 6 Loch Caol sfos chomh fada leis an Ghaoth ch6ir a bheith agus go gcumdafonn se os cionn ceithre mhile acra. Bheadh se deacair a ra cad e an chuid den bhaile sin dllr thagair an t-ainm an chead la. Ach is cinnte go bhf6irfeadh an t-ainm go maith don ghiota talaimh idir an bealach m6r agus An Gaoth. Mar sin de, ta an leagan oifigiuil Croithlf ag f6irstean go maith don llit 6 thaobh ceille de. Mar leagan litrithe nfl se gan locht. Sa chead ait, b'fhearr -igh an tabharthaigh in ait -I an ghinidigh. Sa dara hllit, ce nach mbfonn