Scoil na gCruach 1907-1971

J 0 SCOIL NA gCRUACII 1907-197 1 Sagart Mac Phaidfn ar na Gleanntaf ag iarraidh air cuidiu lcofa ach n i bhfuair siad ach an chluais bhodhar i gc6naf. Ba mhor an la e do bhunadh na gCruach nuair a duradh an chead Aifreann i dTeach Poba il an Eadan Anfa i mf na Bealtaine 1906. Go dtf sin nf raibh teach pobail nfos c6ngaraf dena Cruacha 116 teach pobail Bhaile na Finne a bhf de ich mile ar shiul agus teach pobail Ghleann Fhinne a bhf i d tratha an fhad chean na ar shiUl. Nf bhcadh ach cuig nose mhilc le siul acu go teach pobail an Eadain. Tamall ina dhiaidh sin rin ne an tEaspag 6 D6nail1 Aifreann a cheiliuradh sa seipeal agus nuair a bhi se ag imeacht chuaigh Seamus 6 Gallch6ir as Min na Sr6na, a raibh dha chloigeann dcag paistf a ige, i la thair an Easpaig agus d ' iarr se cead labhairt leis. Bhi an sagart Mac Pha idfn i gcuideachta an Easpaig agu deirtear gu r iarr sc ar an tiomanaf imcacht leis. Ach d'e ist an tEaspag leis an Ghallchoircach a duirt go raibh ceantar na gCruach scoite amach on chuid ei le den phar6iste agus nach raibh sco il na leann ag na daoine. Gheall an tEaspag go ndeanfaf rud eigin fa dtaobh de. Fua rthas sufomh i Mfn n a Sr6na saor in aisce 6 mhuintir Mhic Fhionnghaile 6n Fhil Gharbh. Ba iad bunadh na haite a chruinnigh na clocha 6 thalamh Phadraig :Ylhic Fhionnghailc agus Sheamuis Uf Ghallch6ir agus a d ' iompair iad i mbarraf laimhc chornh fada leis an sufomh . Tugadh cloch mh6r anfos on abhainn i Mfn na Sr6na agus bhfothas reidh le fa leagan ma r ch loch coin1eil nuai r a duirt duine eigin gu rbh f sin "carra ig an Aifrinn". Is cosuil, in aimsir na bPein Dlfthc go dtagadh sagairt d 'Ord >J'aomh Proinsias Lrasna na gcnoc leis an Aifreann a leamh don phobal. Rinneadh amach nach mbeadh se ceart an chloch sin a usaid agus fagadh ar leat.aobh e. Blianta ina dhiaidh sin i mbliain na Maighdinc Muire ( 1954) t6gadh an scathlan ar na Cruacha soir an bealach m6r 6n scoil agus usaideadh an ch loch mar altoir. Nf bhfuair duine ar bith foctha as a chuid oibre ar thogail na scoile ach amh:iin John 6 Grifin as Doire Luachain, b'eisean a chuir an dion air. Thug Conradh na Gaeilge sintius cead punt agus ba i Una Nf Fhaircheallaigh (Uan Uladh ), a bhf ina leacht6ir ina dhiaidh sin le Filfocht Ghaeilge i gColaiste na hOllscoile, Bai le Atha Cliath, a bhronn an t-airgead. Claraiodh na chead phaisti sa scoil ar an 25u Samhain 1907.