Scoil na gCruach 1907-1971

56 NA CRUACHA Maire Ui Cheallaigh Nf cosuil go raibh duine na deoraf ina gc6naf ar na Cruacha go dti aimsir Phlandail Uladh in 1609. Bhfodh na Fianna ag seilg carrfhia, eilitf agus beithfoch ei1e agus iad ag trasnu na gcnoc i dtus na chead aoiseanna roimh aimsir Naomh Padraig. Bhfodh Dalaigh Dhun na nGall n6 a gcuid searbh6ntaf ag tiomaint eallach trasna na gcnoc ag tarraingt ar thailte maithe a bhi acu fan Termann agus aiteacha ei1e. Ach tathar den bhaniil gur in aimsir Phlandiil Uladh in 1609-1612 a thainig na chead ch6naithe ar na Cruacha. De reir an daonairimh i 1901 bhf dha chead duine ina gc6nai ar na Cruacha, i 1911 bhf dha chead, sc6r is seisear deag ann , bhi c6naf i dtrf sc6r teach an uair sin ach 6 shin i leith ta an daonra ag dul sfos. Nfor fhag an Reabhl6id Tionsclaloch lorg ar bith ar an iit seo siocar an iargultais, is d6cha. Chiallaigh sin gurbh eigean do mh6ran an ait a fhagail. I dtus baire chuaigh buachaillf agus cailinf go margadh an fhostaithe 116 an "rabble" mar a thugtai air i mBealach Feich agus chaith siad seasur leis na feirmeoiri m6ra thfos fan Ghleann Mh6r agus achan ait a5 sin go dtf an Lagan. Theadh m6ran acu ina dhiaidh sin go Sasana, corr dhuine go hAlbain agus cuid mhaith go Meiricea. Nuair a d'imigh na girseachaf is cinnte nar phill siad a ch6naf san ait, fuair siad bias ar shaol ni'b fhearr agus ph6s siad sna ceantracha maguaird agus ar nd6iche nfos faide ar shiul. In 1952 nuair a thainig an ESB go ceantracha tuaithe na tire rinneadh leithcheal ar na Cruacha. Bhf seiplfneach iomraiteach ar an Eadan, an tAthair Mac Maolain, rinne se a shaith dfchill an chumhacht aibhleise a fhail a fhad leis na Cruacha agus bhf trfocha teach fana choinne. Siocar go raibh bearna mh6r gan teach na