Scoil na gCruach 1907-1971

SNA CRUACHA GoRMA DoMH (1965/ 66) Seamus Mac Mathuna N i mi n ic a theann taobh tire agus d ream daoine i bhfeidhm ar dhuine a oiread agus a chuaigh ceantar na gCruach Corm i bhfeidhm ormsa nuair a bhi me i mo scolaire 6g ta nios m6 mi dha sc6r bliain 6 shoin. Bhf me in Ollscoil na Banrfona i mBeal Feirste ag an am ag deanamh staideir ar na teangacha Ceilteacha faoi stiuir an Ollaimh Heinrich Wagner. Bhf an tOllamh Wagner i ndi aidh abha r don linguistic Atlas and Survey ofIrish Dia/,ects a bhailiu sna Cruacha sna caogaidf agus duirt se go raibh saibh reas iontach Caeilge san ait agus daoine ann i gc6naf ar bheagan Bcarla no gan Bearla ar bith. Chomh maith leis sin, bhf Sean 6 Heochaidh, an bailitheoir cluiteach bealo idis, ag tabhairt leach taf duinn san Ollscoil ag an am agus rinne se cur sfos ar an cheantar agus ar mhuintir na haite a chuir na scoliiri 6ga uile go leir faoi dhrafocht. Bhf an-rud abhair bailithe ag Sean fa na Cruacha th ar na blianta: nf he amhain go raibh an leabhar Sean-chainnt na gCruach foilsithe aige in 'Zeitschrifl fur celticsche Philolog;ie 29 (1962, 1-90; foilsithe fosta go neamhspleach ag Niemeyer, 1963) mar aon le foghrafoch t curtha ag Heinrich Wagner ar na teacsanna (rud a bhf deanta aige roirnhe sin ar leabhar eile de chuid Sheain, Sean-chainnt Theilinn, Baile Atha Cliath, 1955) , bhi aiste den scoith scrfofa aige ar dhuine de na seanchaithe is m6 sa tir seo ariamh anall, mar at;i Anna Nie a' Luain. Deir Sean an meid seo fa na Cruacha ina chuid 'Cuimhnf Ginn ar Heinrich Wagner': Bhf ceantar an-tabhachtach le cumhdach againn go f6ill agus ba sin ceantar na gCruach Corm. Dar liomsa agus duirt me sin go minic fan ait seo gurb ann a bhf an t-aon fiorChaeltacht a bhf fagtha i dTir Chonaill agus ba e an t-abhar sin mar go raibh moran daoine fagtha ann go f6ill 97